اگرچه پایین بودن هزینه تحصیل در آلمان باعث شده است تا متقاضیان ایرانی دغدغه کمتری برای تأمین هزینه‌های تحصیل و زندگی دانشجویی در این کشور نسبت به سایر کشورها داشته باشند، آگاهی دقیق از میزان شهریه دانشگاه‌های آلمان و هزینه‌های زندگی دانشجویی به متقاضیان کمک می‌کند تا مدیریت بهتری بر مخارج خود داشته باشند. با توجه به افزایش تعداد علاقه‌مندان به ادامه تحصیل در مقاطع مختلف دانشگاهی در آلمان و کاهش شدید ارزش ریال در مقابل یورو، بر خود لازم دانستیم تا به‌عنوان موسسه‌ای با سال‌ها تجربه در زمینه مشاوره مهاجرت به آلمان، این موضوع را با دقت بیشتری بررسی کنیم. در این مقاله، از اطلاعات موثق وب‌سایت‌هایی نظیر Numbeo و سایر منابع معتبر جهانی استفاده کرده‌ایم.
شهریه دانشگاه‌های آلمان برای دانشجویان بین‌المللی در سال ۲۰۲۶
کشور آلمان جزو معدود کشورهایی است که تحصیل در همه مقاطع تحصیلی را برای دانشجویان داخلی و خارجی با هزینه‌های چشمگیر همراه نمی‌کند. به‌جز دانشگاه‌های خصوصی که شهریه‌ای بیش از ۸۰۰۰ یورو در سال دارند، در دانشگاه‌های دولتی، شهریه هر ترم برای دانشجویان خارجی معمولاً بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ یورو است. این یعنی دانشجویان در یک سال، کمتر از ۸۰۰ یورو بابت شهریه به دانشگاه محل تحصیل خود پرداخت می‌کنند؛ مبلغی که حتی با دانشگاه‌های دولتی ایران نیز قابل مقایسه نیست. با پرداخت این شهریه، دانشجویان از امکاناتی مانند خوابگاه‌های دانشگاهی و سیستم حمل‌ونقل عمومی بهره‌مند می‌شوند.
هزینه تحصیل در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری
میزان شهریه متوسط برای تحصیل در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در آلمان ثابت و یکسان است. به این معنا که دانشجویان با افزایش سنوات تحصیلی ملزم به پرداخت شهریه بیشتری نمی‌شوند. با این حال، دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری به دلیل شانس بالاتر دریافت بورسیه تحصیلی، ممکن است هزینه کمتری بابت شهریه به دانشگاه‌ها پرداخت کنند.
مقایسه هزینه تحصیل در رشته‌های مختلف
یکی از ویژگی‌های بارز تحصیل در آلمان این است که حتی هزینه تحصیل در رشته‌های پرطرفداری مانند پزشکی و دندانپزشکی نیز مانند سایر رشته‌ها مشمول هزینه‌های بالا نمی‌شود. شهریه تحصیل در دوره‌های پزشکی در آلمان کمی کمتر از ۱۰۰۰ یورو در سال است. با این حال، در صورتی که متقاضیان نیاز به شرکت در دوره‌های پیش‌نیاز (کالج) داشته باشند و این دوره‌ها را در کالج‌های خصوصی سپری کنند، هزینه بیشتری متحمل خواهند شد.
هزینه زندگی دانشجویی در آلمان
هزینه زندگی دانشجویی در آلمان به عوامل متعددی بستگی دارد؛ از شهر محل سکونت گرفته تا تعداد اعضای خانواده و سبک زندگی متقاضیان. این پارامترها می‌توانند هزینه‌های زندگی دانشجویی را به‌طور قابل‌توجهی تغییر دهند. در ادامه، هزینه‌های زندگی دانشجویی در آلمان را در دسته‌های زیر بررسی می‌کنیم:
هزینه مسکن
میزان هزینه مسکن برای دانشجویان در آلمان بسته به نوع اقامتگاه متفاوت است. بسیاری از متقاضیان که به دنبال گزینه‌های اقتصادی‌تر هستند، از خوابگاه‌های دانشجویی دانشگاه‌ها استفاده می‌کنند. در مقابل، برخی دانشجویان، به‌ویژه متأهلین، ترجیح می‌دهند از خوابگاه‌های خصوصی یا آپارتمان‌های مسکونی استفاده کنند تا شرایط زندگی راحت‌تری داشته باشند. هزینه اجاره خوابگاه دانشجویی به‌طور متوسط کمی کمتر از ۶۰۰ یورو در ماه است، در حالی که اجاره آپارتمان‌های خصوصی می‌تواند به بیش از ۱۰۰۰ یورو در ماه برسد. عواملی مانند امکانات محل سکونت (سرویس بهداشتی، حمام و آشپزخانه خصوصی یا اشتراکی)، متراژ اقامتگاه و موقعیت جغرافیایی می‌توانند این هزینه را افزایش یا کاهش دهند.
هزینه خورد و خوراک
هزینه خورد و خوراک برای دانشجویان در آلمان به سه عامل اصلی بستگی دارد:
- تعداد اعضای خانواده: متقاضیان متأهل هزینه بیشتری نسبت به متقاضیان مجرد برای این بخش صرف می‌کنند.
- نوع تهیه غذا: طبخ غذا در منزل به‌مراتب ارزان‌تر از استفاده از غذاهای آماده یا رستوران‌هاست.
- عادات غذایی: استفاده از سه وعده غذایی روزانه یا غذاهای پرپروتئین هزینه بیشتری به سبد مخارج ماهانه اضافه می‌کند.
به‌طور متوسط، هزینه خورد و خوراک برای دانشجویان بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ یورو در ماه برآورد می‌شود.
هزینه حمل‌ونقل
خوشبختانه به دلیل سیستم حمل‌ونقل پیشرفته آلمان و امکان استفاده رایگان دانشجویان از این سیستم، هزینه حمل‌ونقل در آلمان چالش جدی برای دانشجویان محسوب نمی‌شود. این هزینه معمولاً کمتر از ۱۰۰ یورو در ماه است که در مقایسه با سایر هزینه‌های تحصیل، مبلغ ناچیزی به شمار می‌آید.
هزینه تحصیل در آلمان برای ایرانیان از ثبت‌نام تا فارغ‌التحصیلی
مجموع هزینه‌های تحصیل در آلمان برای ایرانیان نسبت به سایر کشورها به‌مراتب پایین‌تر است. با این حال، در ادامه هزینه‌هایی که متقاضیان در هر مرحله ملزم به پرداخت آن هستند را بررسی می‌کنیم:
هزینه اول: یادگیری زبان
چه قصد تحصیل به زبان آلمانی داشته باشید و چه به زبان انگلیسی، پرداخت هزینه‌های یادگیری زبان و شرکت در آزمون‌های زبان (مانند TestDaF یا IELTS) اجتناب‌ناپذیر است. میزان این هزینه به سطح زبان متقاضی و نوع آزمون (انگلیسی یا آلمانی) بستگی دارد، اما به هر حال، جزء هزینه‌های ضروری مهاجرت تحصیلی به آلمان محسوب می‌شود.
هزینه دوم: آزادسازی و ترجمه مدارک
متقاضیان تحصیل در همه مقاطع تحصیلی در آلمان باید مدارک تحصیلی خود را به‌صورت رسمی به زبان آلمانی یا انگلیسی ترجمه کنند و به دانشگاه یا مؤسسه آموزشی موردنظر ارائه دهند. هزینه آزادسازی مدارک تنها برای فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های دولتی روزانه و رشته‌های علوم پزشکی اعمال می‌شود. علاوه بر این، هزینه تأیید مدارک توسط دادگستری و وزارت امور خارجه نیز برای همه متقاضیان وجود دارد.
هزینه سوم: اپلیکیشن فی دانشگاه‌ها
اگر دانشگاه موردنظر شما به‌صورت مستقیم پرونده را بررسی کند، هزینه اپلیکیشن فی به سبد هزینه‌های شما اضافه نمی‌شود. اما در صورتی که دانشگاه از پلتفرم Uni-Assist برای فرآیند ثبت‌نام استفاده کند، باید هزینه بررسی درخواست را پرداخت کنید. این هزینه برای بررسی بیش از پنج دانشگاه، حداکثر ۱۰۰ یورو است.
هزینه چهارم: ویزا
اداره مهاجرت آلمان، مانند سایر کشورها، مبلغی را به‌عنوان اپلیکیشن فی ویزا برای بررسی درخواست متقاضیان دریافت می‌کند. این مبلغ برای هر نفر جداگانه محاسبه می‌شود و متقاضیان متأهل باید هزینه بیشتری برای اعضای خانواده خود پرداخت کنند. هزینه ویزای دانشجویی معمولاً حدود ۷۵ تا ۱۰۰ یورو است.
راهکارهای کاهش هزینه تحصیل در آلمان برای دانشجویان ایرانی
بر اساس تجربه مشاوره با تعداد زیادی از متقاضیان ایرانی، در ادامه به راهکارهایی می‌پردازیم که می‌توانند هزینه‌های تحصیل در آلمان را به‌طور چشمگیری کاهش دهند. اگرچه این راهکارها ممکن است برای همه مناسب نباشند، استفاده از یک یا چند مورد از آن‌ها می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی داشته باشد:
راهکار اول: استفاده از بورسیه‌های تحصیلی
بیشتر دانشگاه‌های آلمان بورسیه‌های تحصیلی برای دانشجویان خارجی ارائه می‌دهند. این بورسیه‌ها ممکن است نیازمند ارائه مدارک یا نوشتن نامه باشند، اما سازمان‌هایی مانند DAAD و دانشگاه‌های آلمان با ارائه این بورسیه‌ها به کاهش هزینه‌های تحصیل کمک می‌کنند.
راهکار دوم: کار دانشجویی
یکی از مهم‌ترین ابزارهای کاهش هزینه‌های زندگی دانشجویی در آلمان، استفاده از فرصت‌های کار دانشجویی است. اگرچه دانشجویان خارجی در آلمان به ۲۰ ساعت کار در هفته محدود هستند، اما با درآمد ساعتی حداقل ۱۲ یورو، می‌توانند بخش قابل‌توجهی از هزینه‌های زندگی خود را پوشش دهند.
راهکار سوم: انتخاب شهرهای کم‌هزینه
زندگی در شهرهای بزرگ مانند برلین، مونیخ و فرانکفورت به‌مراتب پرهزینه‌تر از شهرهای کم‌جمعیت‌تر است. تفاوت هزینه زندگی در این شهرها می‌تواند سالانه بین ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ یورو باشد. انتخاب شهرهای کم‌هزینه‌تر یکی از راهکارهای منطقی برای کاهش مخارج است.
راهکار چهارم: مدیریت هزینه خورد و خوراک
هزینه خورد و خوراک برای افرادی که از رستوران‌ها استفاده می‌کنند، به‌مراتب بیشتر از کسانی است که غذا را در منزل یا خوابگاه طبخ می‌کنند. استفاده از خوابگاه‌هایی با امکان آشپزخانه و ظروف، یکی از راهکارهای مؤثر برای کاهش این هزینه‌هاست.
راهکار پنجم: استفاده از وسایل دست‌دوم
بسیاری از ساکنان آلمان وسایل الکترونیکی یا لوازم خانگی خود را پس از مدتی به‌صورت رایگان یا با هزینه کم در اختیار دیگران قرار می‌دهند. با مراجعه به روزنامه‌ها یا وب‌سایت‌های آگهی شهر محل سکونت، می‌توانید این موارد را پیدا کنید و هزینه‌های زندگی دانشجویی را کاهش دهید.
نتیجه‌گیری
هزینه تحصیل در آلمان برای ایرانیان به دلیل شهریه پایین دانشگاه‌های دولتی و امکانات گسترده‌ای مانند حمل‌ونقل عمومی رایگان، به‌مراتب کمتر از سایر کشورهای پیشرفته است. مجموع هزینه‌های شهریه و زندگی دانشجویی در آلمان معمولاً بین ۸۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ یورو در سال است. با استفاده از راهکارهایی مانند بورسیه‌های تحصیلی، کار دانشجویی، انتخاب شهرهای کم‌هزینه، مدیریت هزینه خورد و خوراک و استفاده از وسایل دست‌دوم، می‌توان این هزینه‌ها را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داد.
