در چند سال گذشته موضوع پذیرش تحصیلی ایتالیا به مراتب بیشتر از سال‌های پیش مورد توجه دانشجویان ایرانی قرار گرفته است. چرا که ایتالیا را می‌توان تنها کشوری دانست که دانشجویان ایرانی امکان دریافت بورسیه تحصیلی حتی برای مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد بدون داشتن مقاله یا شرایط علمی خاص را در آن دارند. همین مسئله باعث افزایش چشمگیر تعداد متقاضیان اپلای ایتالیا شده است و در نتیجه آن، برای خود ضروری دانستیم تا مقاله‌ای مفصل در خصوص شرایط پذیرش تحصیلی ایتالیا و همچنین بررسی روند پذیرش در دانشگاه‌های مختلف این کشور تهیه و تنظیم کنیم. در این مقاله از دو منبع قابل اعتماد بهره گرفته‌ایم: اولی وب‌سایت دانشگاه‌های ایتالیا که به‌روزترین اطلاعات را در اختیار دانشجویان خارجی قرار می‌دهند و دومی تجربیات حاصل از فعالیت چندساله در حوزه‌ی مشاوره مهاجرت به ایتالیا.
شرایط اخذ پذیرش تحصیلی ایتالیا
شرایط عمومی اخذ پذیرش از ایتالیا نیز همانند سایر کشورهای جهان ممکن است بر اساس رشته‌های تحصیلی مختلف و همچنین دانشگاه‌ها و شهرهای گوناگون تفاوت‌های چشمگیری با یکدیگر داشته باشد. ولی به طور کلی می‌توان شرایط بحث پذیرش از دانشگاه‌های ایتالیا در مقاطع تحصیلی مختلف را در دسته‌بندی‌های زیر تقسیم‌بندی کرد:
● شرط معدل
بدیهی است که انتظار داشته باشیم متقاضیان با معدل بالاتر از شانس بیشتری برای اخذ پذیرش در دانشگاه‌های ایتالیا برخوردار باشند. اگرچه محدوده خاصی از معدل به عنوان شرط قطعی پذیرش در همه برنامه‌های تحصیلی ایتالیا مشخص نشده است، ولی معمولا متقاضیانی که معدل کمتر از ۱۵ دارند، چالش جدی‌تری برای اخذ پذیرش در دانشگاه‌های ایتالیا را به نسبت سایر متقاضیان تجربه می‌کنند. اگرچه متقاضیان با معدل بین ۱۲ تا ۱۵ هم می‌توانند با ارائه مدارکی نظیر سوابق شغلی یا گواهی شرکت در دوره‌های آموزشی، به نحوی شانس خود را برای اپلای دانشگاه‌های ایتالیا افزایش دهند.
● شرط سنی
نه دانشگاه‌های ایتالیا و نه سفارت این کشور سن خاصی را به عنوان حداکثر سن متقاضیان یا همان شرط سنی پذیرش تحصیلی ایتالیا مشخص نکرده‌اند. ولی بر اساس تجربه در سال‌های گذشته، به این نتیجه رسیدیم که شرط سنی اپلای برای مقطع کارشناسی در ایتالیا سن ۲۵ سال و برای مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری نهایتا سن ۳۵ تا ۴۰ سال است. اگرچه در کنار موضوع شرط سنی، گپ تحصیلی متقاضیان نیز می‌تواند به عنوان یک فاکتور تاثیرگذار در افزایش شانس یا کاهش آن موثر باشد. به نحوی که دانشجویان با گپ تحصیلی بیشتر از آخرین مقطع تحصیلی، معمولا نیازمند توجیه اقدام برای اخذ پذیرش پس از چند سال هستند. این مسئله باعث می‌شود تا معمولا در رقابت برای اخذ پذیرش تحصیلی در دانشگاه‌های ایتالیا، دانشجویان با گپ تحصیلی کمتر برای دانشگاه‌ها مطلوب‌تر باشند.
● شرط زبان
یکی از شروط الزامی اخذ پذیرش تحصیلی ایتالیا، لزوم ارائه مدرک زبان برای ورود به دانشگاه‌های این کشور است. اگرچه برخی از دوره‌های کشور ایتالیا به زبان انگلیسی و برخی دیگر به زبان ایتالیایی ارائه می‌شوند، ولی به هر حال ارائه گواهی تسلط به زبان مورد تدریس جزء الزامات فرایند اقدام محسوب می‌شود. حساسیت دانشگاه‌های مختلف بر روی حداقل مدرک زبان باعث می‌شود تا برخی از دانشگاه‌ها حتی با نمره ۵.۵ یا ۶ آزمون آیلتس نیز به دانشجویان شانس اپلای ایتالیا را بدهند، ولی برخی دیگر که دانشگاه‌های رقابتی‌تری هستند، دانشجویان را ملزم به اخذ مدرک آیلتس با نمره بیشتر از ۶.۵ می‌کنند. یکی از نکات مهم در خصوص بحث پذیرش تحصیلی در ایتالیا، ذکر این مطلب است که برخی دانشگاه‌ها امکان دریافت پذیرش مشروط در ابتدا را به دانشجویان می‌دهند و دانشجویان می‌توانند در یک بازه زمانی منطقی در آزمون آیلتس شرکت کرده و نمره مورد نظر خود را اخذ کنند.
● شرط آزمون ورودی
به غیر از رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و سایر زیرمجموعه‌های علوم تجربی که دروس بالینی دارند و همچنین برخی از رشته‌های هنری، شرط پذیرش تحصیلی ایتالیا مبنی بر شرکت در آزمون ورودی وجود ندارد و اساسا فقط دانشجویان رشته‌های اشاره‌شده ملزم به شرکت در آزمون‌های ورودی دانشگاه‌های ایتالیا هستند که به صورت سالانه یا در خارج خاک این کشور و یا در خاک ایتالیا برگزار می‌شود. آزمون ورودی برخی از رشته‌ها مثل موسیقی در برخی از دانشگاه‌ها به صورت آنلاین صورت می‌پذیرد.
مراحل اخذ پذیرش تحصیلی ایتالیا
مراحل اپلای ایتالیا بسیار شفاف و روشن است و ممکن است بر اساس رشته انتخابی متقاضیان، تفاوت‌های اندکی با یکدیگر داشته باشند. مثلا در برخی، شرکت در آزمون یکی از مراحل اخذ پذیرش محسوب می‌شود و در برخی دیگر، ارائه پورتفولیو ممکن است بخشی از فرآیند اپلای ایتالیا باشد. با این حال سعی می‌کنیم در این بخش به صورت مفصل در رابطه با مراحل اخذ پذیرش تحصیلی ایتالیا گفتگو کنیم.
● مرحله اول: زبان
با توجه به اینکه قصد دارید چه رشته‌ای در ایتالیا را در دانشگاه تحصیل کنید، احتمالا از همان بدو امر آگاهی روشنی نسبت به زبان تدریس در این کشور دارید. مثلا دانشجویان و علاقه‌مندان به تحصیل در رشته‌های علوم هنری می‌دانند که می‌بایست نسبت به یادگیری زبان ایتالیایی اقدام کنند و تقریبا سایر رشته‌های تحصیلی در این کشور، امکان تحصیل به زبان انگلیسی را برای دانشجویان خارجی فراهم می‌کند. از آنجا که ممکن است یادگیری زبان برای برخی از متقاضیان چند ماهی به طول بینجامد، توصیه می‌کنیم در همان گام‌های ابتدایی اخذ پذیرش تحصیلی ایتالیا، نسبت به یادگیری زبان، چه انگلیسی و چه ایتالیایی، اقدام کنند. چرا که ممکن است فرآیند شرکت در آزمون و یادگیری مهارت‌های آزمونی چند ماهی به طول بینجامد.
● مرحله دوم: انتخاب دانشگاه و رشته
این مرحله شاید مهم‌ترین مرحله برای اپلای ایتالیا محسوب می‌شود. چرا که انتخاب نادرست دانشگاه و یا رشته باعث می‌شود تا حتی شانس اخذ پذیرش تحصیلی در ایتالیا برای دانشجویان دچار خدشه شود. از طرفی، انتخاب صحیح دانشگاه و رشته در ایتالیا می‌تواند در مقاطع تحصیلی بعدی، دانشجویان را کمک شایان توجهی به مسئله دریافت بورسیه کند. دانشجویان بسیار زیادی در چند سال گذشته با انتخاب نادرست رشته تحصیلی خود، با دوراهی بازگشت به ایران پس از تحصیل و یا تغییر رشته پس از چند ماه روبرو بودند. برای انتخاب منطقی‌تر، معمولا توصیه می‌شود شرح مفصلی از تمامی موارد مورد نیاز هر دانشگاه نظیر حداقل معدل یا نمره زبان و همچنین ددلاین پذیرش دانشگاه‌ها را به دقت مطالعه کنید و مهم‌تر از آن، نسبت به بررسی رتبه دانشگاه و همچنین شانس پذیرش در آن نیز مطالعات جامعی را به عمل آورید.
● مرحله سوم: آماده‌سازی مدارک و ترجمه
با توجه به مقطع تحصیلی، متقاضیان اپلای ایتالیا معمولا لیست مدارک مورد نیاز پذیرش تحصیلی ایتالیا نیز تغییرات اندکی خواهد داشت. ولی به طور کلی، ارائه ترجمه سوابق تحصیلی به همراه توصیه‌نامه، رزومه و انگیزه‌نامه جزء مهم‌ترین مدارک متقاضیان هستند که از میان آن‌ها، ممکن است فرآیند آماده‌سازی مدارک سوابق تحصیلی برای دانشجویانی که یک مقطع تحصیلی در دانشگاه دولتی روزانه را به اتمام رسانده‌اند یا دانشجویانی که در رشته‌های علوم پزشکی تحصیل کرده‌اند، چالش‌هایی را به همراه داشته باشد. بنابراین، توصیه می‌کنیم در همان گام‌های ابتدایی نسبت به آزادسازی مدارک تحصیلی و ترجمه آن اقدام کنید. برخی دانشگاه‌های ایتالیا صرفا ترجمه ایتالیایی مدارک متقاضیان را مورد قبول قرار می‌دهند. بنابراین، پیش از ترجمه مدارک، نسبت به این موضوع اطمینان حاصل کنید که ترجمه مدارک شما می‌بایست به زبان انگلیسی صورت پذیرد یا زبان ایتالیایی. علاوه بر آن، معمولا ممکن است تهیه و تنظیم توصیه‌نامه یا انگیزه‌نامه فرایندی زمان‌بر باشد. بنابراین، برای جلوگیری از اتلاف زمان، توصیه می‌کنیم در زمان مناسب برای آماده‌سازی این مدارک نیز کوشش کنید.
● اپلای دانشگاه
معمولا رویه اصلی پذیرش از دانشگاه‌های ایتالیا به دو شکل صورت می‌پذیرد. برخی دانشگاه‌ها دانشجویان را ملزم به انجام فرآیند پذیرش در پلتفرم یونیورسیتالی می‌کنند، در حالی که سایر دانشگاه‌ها درخواست دانشجویانی را مورد بررسی قرار می‌دهند که به صورت مستقیم در وب‌سایت دانشگاه، فرآیند پذیرش تحصیلی ایتالیا را انجام داده‌اند. با این حال، در این مرحله و با آماده بودن مدارک اصلی اپلای ایتالیا، متقاضیان می‌توانند نسبت به پر کردن فرم‌های پذیرش تحصیلی دانشگاه‌های مختلف اقدام کنند. البته ذکر این نکته حائز اهمیت است که برای ثبت‌نام در برخی از دوره‌های تحصیلی، متقاضیان می‌بایست چند ماه پیش از باز شدن زمان اپلای دانشگاه‌ها، نسبت به پر کردن فرم‌های پیش‌ثبت‌نام یا پری‌این‌رولمنت اقدام کنند. معمولا یک تا سه ماه پس از پایان یافتن ددلاین دانشگاه و بررسی درخواست‌های دانشجویان خارجی، فرآیند ارسال نامه‌های پذیرش به دانشجویان از طریق دانشگاه آغاز می‌شود و دانشجویان می‌توانند با دریافت نامه پذیرش تحصیلی، نسبت به انجام سایر مراحل در سفارت ایتالیا اقدامات لازم را انجام دهند.
مدارک لازم برای اخذ پذیرش تحصیلی ایتالیا
مدارک لازم برای اپلای ایتالیا تفاوت چشمگیری با مدارک مورد نیاز برای اقدام برای دانشگاه‌های سایر کشورهای جهان ندارد و اگرچه ممکن است برای برخی رشته‌ها و دانشگاه‌ها تفاوت‌های اندکی وجود داشته باشد، ولی به طور کلی، لیست مدارک مورد نیاز اپلای ایتالیا در سال ۲۰۲۶ همانند سال‌های گذشته، یک لیست شفاف و روشن است. در ادامه سعی می‌کنیم این فهرست را به صورت کاملا جزئی مورد بررسی قرار دهیم:
● ترجمه مدارک
علاقه‌مندان به تحصیل در مقاطع تحصیلی مختلف نیاز دارند تا نسبت به تهیه و ترجمه‌ی اصل مدرک و ریزنمرات سال‌های گذشته خود اقدام کنند. مثلا علاقه‌مندان به تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد، ملزم به ترجمه مدرک کارشناسی و دیپلم به همراه ریزنمرات هر دو مقطع تحصیلی هستند. بدیهی است که برای ترجمه مدارک به صورت رسمی، متقاضیان حتما باید مدارک نهایی اخذشده را ارائه کنند و امکان ترجمه رسمی بر روی مدارک موقت وجود نخواهد داشت.
● مدارک شناسایی
متقاضیان حتما می‌بایست برای انجام فرآیند اپلای ایتالیا، پاسپورتی معتبر با اعتبار حداقل ۶ ماه را در اختیار داشته باشند. ولی توصیه می‌شود در همان گام‌های ابتدایی، نسبت به تمدید پاسپورت و اقدام با پاسپورتی که حداقل ۳ سال اعتبار دارد، در دستور کار متقاضیان قرار گیرد. چرا که تعویض پاسپورت در خلال فرآیند اخذ پذیرش تحصیلی ایتالیا ممکن است چالش‌هایی مثل عدم سازگاری اطلاعات در مدارک را پیش آورد. اگرچه ترجمه شناسنامه به زبان انگلیسی یا ایتالیایی در فرآیند پذیرش تحصیلی مورد نیاز نخواهد بود، ولی ممکن است برخی از دانشگاه‌ها، به‌خصوص در مراحل دریافت بورسیه استانی، ترجمه شناسنامه دانشجو و همچنین اسپانسر وی را جزء مدارک الزامی اعلام کنند.
● مدرک زبان
با توجه به اینکه دانشگاه مقصد چه نمره‌ای و اساسا چه آزمونی را به عنوان آزمون و نمرات مورد قبول معرفی می‌کند، متقاضیان اپلای دانشگاه‌های ایتالیا می‌بایست نسبت به تهیه این مدارک در زمان مقتضی اقدام کنند. مثلا بیشتر دانشگاه‌های ایتالیا از متقاضیان می‌خواهند تا نسبت به شرکت در آزمون آیلتس اقدام کنند، در صورتی که برخی از دانشگاه‌های این کشور، نمرات آزمونی نظیر تافل را نیز مورد قبول قرار می‌دهند. از آنجا که وضعیت برگزاری آزمون در ایران ممکن است تابع شرایط سیاسی کشور باشد، توصیه می‌کنیم چند ماه پیش از ددلاین دانشگاه برای ارسال مدرک زبان، متقاضیان برنامه‌ریزی لازم برای اخذ مدرک مورد نیاز را انجام دهند.
● انگیزه‌نامه
یکی از مهم‌ترین مدارک مورد نیاز ایتالیا که شاید نقش اساسی در افزایش شانس متقاضیان در قبولی دانشگاه‌های این کشور دارد، تهیه و تنظیم یک انگیزه‌نامه قوی است. این نامه‌ی یک یا دو صفحه‌ای که وظیفه بیان اهداف دانشجو پس از تحصیل در دانشگاه و همچنین دلایل انتخاب دانشگاه و رشته مورد نظر خود را دارد، نقش کلیدی در مراحل اپلای ایتالیا ایفا می‌کند. یک انگیزه‌نامه خوب باید اصیل باشد، یعنی با استفاده از کپی‌های موجود در اینترنت و یا ابزارهای هوش مصنوعی نوشته نشده باشد. انگیزه‌نامه‌ها می‌توانند برای رشته‌های تحصیلی مختلف و همچنین دانشگاه‌های متفاوت، به صورتی کاملا منحصربه‌فرد نوشته شوند تا باعث افزایش درصد قبولی متقاضیان در دانشگاه ایده‌آل خود شوند.
● توصیه‌نامه
برخی از دانشگاه‌های ایتالیا در چند سال گذشته برای پذیرش دانشجویان، به‌خصوص در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری، از داوطلبان می‌خواهند تا نسبت به ارائه توصیه‌نامه از اساتید خود اقدام کنند. این توصیه‌نامه‌ها معمولا باید در سربرگ دانشگاه و با مهر و امضای اساتید تنظیم شوند. معمولا اسکن توصیه‌نامه‌های نوشته‌شده به زبان انگلیسی برای ارائه به دانشگاه‌های ایتالیا کافی است و نیازی به ترجمه رسمی توصیه‌نامه وجود ندارد.
● رزومه
ارائه یک رزومه استاندارد که دربرگیرنده اطلاعات تحصیلی و شغلی متقاضیان است، جزء جدایی‌ناپذیر مراحل اپلای ایتالیا محسوب می‌شود. توصیه می‌شود از نوشتن اطلاعات اضافی یا اطلاعاتی که انسجام رزومه را از بین می‌برد، پرهیز کنید. می‌توانید برای داشتن یک قالب درست و استاندارد برای نوشتن رزومه، از قالب‌های موجود در اینترنت استفاده کنید، ولی از کپی کردن اطلاعات پرهیز کنید. چرا که تقریبا همه دانشگاه‌های ایتالیا به سیستم‌های هوش مصنوعی تشخیص مدارک کپی‌شده مجهز هستند.
● پورتفولیو
داوطلبان اخذ پذیرش تحصیلی ایتالیا در رشته‌هایی مثل معماری یا هنر، معمولا ملزم به ارائه پورتفولیو یا نمونه‌کار هستند. شکل استاندارد پورتفولیو ممکن است بر اساس نیاز دانشگاه تغییراتی داشته باشد. بنابراین، توصیه می‌شود فرمت مورد نیاز هر دانشگاه را پیش از انجام مراحل اقدام برای پر کردن فرم‌های دانشگاه، به طور کامل مطالعه کنید.
